top of page

Si quieres acceder a los contenidos completos y ver más información sobre como afectan estas amenazas al medio marino y cuales son sus principales causas, échale un vistazo a nuestra versión para ordenador.

cambio climático
E COL 1.jpg

QUe é?

É a alteración dos parámetros climáticos provocada por un rápido e significativo aumento das temperaturas, coñecido como quecemento global, e produce cambios no nivel do mar, na vexetación, na dinámica oceánica ou na biodiversidade animal. Noutras palabras, ten un impacto notable e xeral en todo o planeta.
Ao longo da súa historia, a Terra sufriu outros cambios climáticos, como as glaciacións, pero o que nos enfrontamos actualmente é moi diferente por dúas razóns,

- é directamente causada polos humanos


- prodúcese desproporcionadamente rápido en comparación cos cambios climáticos anteriores.
 

por QUe acontece?

                                                     AUMENTO DO                              AUMENTO                              CAMBIO

                         =========>         DIÓXIDO           =======>         DAS                 =====>

                                                       DE CARBONO                         TEMPERATURAS                   CLIMÁTICO

Todos os cambios asociados ao clima prodúcense polo aumento das temperaturas, que á súa vez se deben ao enorme aumento de dióxido de carbono producido pola industrialización. Desde a revolución industrial, que comezou arredor de 1750, o crecemento da poboación e da industria foron da man ata hoxe, especialmente a partir dos anos 50, e os humanos transformaron completamente o planeta no que viven, ata tal punto que xa hai quen fala dunha nova era xeolóxica bautizada como antropoceno.

ABUSO DOS COMBUSTIBLES FÓSILES                                                                      

                          +                       

AUMENTO DOS GASES DE EFECTO INVERNADOIRO 

                          +                                                 

DESTRUCCIÓN DOS BOSQUES E OCÉANOS                                                         

(encargados de crear oxígeno y captar dióxido de carbono)

QUe consecuencias está a ter?

O aumento constante das temperaturas medias do planeta é unha realidade (desde 1906 ata 2005 aumentou 0,74º) e o máis preocupante é que este incremento se produce de xeito exponencial, o aumento dos últimos 50 anos duplica o dos 100 anos anteriores. Estas subas xa revelan a súa cadea de efectos en todo o planeta.

O desxeo: co aumento da temperatura, as reservas de auga xeada do Ártico e da Antártida, que arrefrían o noso planeta, derrétense e minguan cada ano ==> todo ese xeo que se fundiu fai que aumente o nivel do mar.

Ademais, as altas cantidades de dióxido de carbono na atmosfera, que son absorbidas en gran parte polos océanos, están a causar un aumento da temperatura do mar e unha acidificación da auga. Ambos os dous factores provocan a desaparición e o desprazamento de múltiples especies de algas, plantas e animais mariños. Por exemplo, o aumento da temperatura do mar está a facer que os bosques de laminarias (algas pardas xigantes) desaparezan en todo o sur de Europa, e a acidificación ten un impacto especial sobre os animais que usan estruturas calcarias, o que inclúe todos os moluscos con cuncha, crustáceos, corais... xa que descompón as súas carcasas.

A maior temperatura da atmosfera tamén fai que ela absorba máis auga, variando a distribución das chuvias e xerando fenómenos meteorolóxicos extremos, como ciclóns, chuvias torrenciais ou secas con máis frecuencia.

Todos estes factores afectan de maneira importante ás especies vexetais e animais que ven alterados ou destruídos os seus ecosistemas. Hai moitas especies que xa sofren estes efectos, coma os osos polares ou os corais que forman grandes arrecifes. 
 

CoMO AFECTA A RÍA?

O aumento da temperatura dos océanos é un feito que afecta a todo o planeta e a nosa ría non é unha excepción. Estímase que aumentou entre 1 e 1,4 graos nos últimos 40 anos, cun incremento máis acusado na tempada estival. A estación oceano-meteorolóxica situada na ponte de Rande reflicte como as temperaturas medias da auga durante o verán subiron case un grao só nun intervalo de 10 anos, entre 2008 e 2018.
Este aumento da temperatura do mar inflúe directamente nos aspectos oceanográficos responsables das características únicas do noso medio mariño. As Rías Baixas son un dos ecosistemas máis ricos do planeta grazas aos afloramentos costeiros que nelas se producen.

Os ventos do norte empuxan cara a fóra as augas superficiais da ría, favorecendo así a entrada de correntes de auga profunda desde a plataforma mariña. Estas augas, que alcanzan profundidades superiores aos 100 metros, son augas máis frías, están cargadas de nutrientes e ocupan o lugar das augas superficiais desaloxadas, enchendo de alimento o interior das rías. Esta fertilización permite o desenvolvemento da gran biodiversidade mariña nestas augas.
Os cambios producidos no clima, ademais de aumentar a temperatura do mar, están a provocar unha redución dos ventos do norte que orixinan os afloramentos (os estudos mostran unha redución de ata o 45% dos afloramentos desde a década de 1970) reducindo, á súa vez, ditos afloramentos, co empobrecemento que isto supón para toda a vida mariña.
Outro efecto da diminución dos afloramentos costeiros é a maior proliferación de biotoxinas responsables das mareas vermellas, xa que a auga na ría tarda moito máis tempo en renovarse. 

afloramiento dib web.jpg

Mais, se hai un aspecto que reflicte claramente estes cambios, é a maior aparición de especies que viven en zonas máis cálidas, mesmo tropicais. Nas últimas décadas rexistráronse numerosas especies en Galicia, moi lonxe das súas áreas habituais de distribución. Tanto as especies costeiras como as de profundidade, ás veces como identificacións máis illadas, pero noutros casos tamén observan un rápido desenvolvemento e adaptación de importantes poboacións, coma no caso do peixe porco ou castañeta brava (Balistes capriscus) ou o linguado do Senegal (Solea senegalensis). A maioría destas especies detectadas recentemente foron identificadas progresivamente en puntos máis ao sur onde tampouco eran comúns, como no Mar Mediterráneo. Todo isto levou aos investigadores a pensar nunha causa común e global como a subida da temperatura do mar ou a caída dos afloramentos, ambos os dous vencellados ao cambio climático.


Así mesmo, estamos a asistir á notable redución doutras especies que habitaron normalmente as nosas augas, como a sardiña, a robaliza ou a solla, que migraron a latitudes situadas ao norte en busca de temperaturas máis baixas. O problema é moito maior do que podería parecer, dado que cando unha especie se despraza, tamén o fan os depredadores que a consumen.
A ausencia de barreiras físicas nos océanos e o seu funcionamento conxunto favorecen este tipo de movementos. Ademais, a estas variacións climáticas e oceanográficas hai que engadir o "factor (sobre)pesca", que acentúa de maneira exponencial a redución das poboacións de peixe de interese comercial.
Durante décadas realizáronse numerosos estudos e investigacións para identificar e recoller novas especies de peixes, así como sobre os efectos do cambio climático en Galicia. Deixamos estas ligazóns para obter unha información máis detallada.

https://ecologiaazul.com/2010/09/20/peces-que-llegan-y-peces-que-se-van/

https://siam.xunta.gal/resultados-do-proxecto

QUe podo facer eu?

Cada un de nós é de SUMA importancia para frear e reverter esta tendencia. Os pequenos xestos cara a un consumo máis ecolóxico son de grande importancia para a evolución global do planeta. Podemos contribuír moito tentando conseguir un  consumo lo más consciente posible. . REDUCIR os recursos enerxéticos no noso día a día e optar por enerxías máis sostibles son as claves para loitar contra o cambio climático.

 

24  PEQUENOS CAMBIOS na rutina cotidiana que contribúen na loita contra o cambio climático:

 https://es.greenpeace.org/es/que-puedes-hacer-tu/consumo/ahorro-energia/

Esforzo vs. impacto positivo. De todos os pequenos xestos que podemos levar a cabo, cales son máis efectivos?

Non perdas este fantástico resumo de actuacións e o seu impacto que propoñen desde o País Vasco:

https://www.ihobe.eus/publicaciones/52-gestos-por-cambio-climatico-2

"Dime qué comes e direite cal é o teu impacto ambiental" - WWF

https://www.wwf.es/nuestro_trabajo_/alimentos/proyecto_livewell/

Cambio climático, mito o realidad? - SOSTENIBILIDAD PARA TODOS / ACCIONA

https://www.sostenibilidad.com/cambio-climatico/derribando-mitos-cambio-climatico/

para saber máis...

Global temperature anomalies from 1880 to 2017
00:37

Global temperature anomalies from 1880 to 2017

Earth’s global surface temperatures in 2017 were the second warmest since modern record-keeping began in 1880, according to an analysis by NASA. Continuing the planet’s long-term warming trend, globally averaged temperatures in 2017 were 1.62 degrees Fahrenheit (0.90 degrees Celsius) warmer than the 1951 to 1980 mean, according to scientists at NASA’s Goddard Institute for Space Studies (GISS) in New York. That is second only to global temperatures in 2016. Last year was the third consecutive year in which temperatures were more than 1.8 degrees Fahrenheit (1 degree Celsius) above late nineteenth-century levels. NASA’s temperature analyses incorporate surface temperature measurements from 6,300 weather stations, ship- and buoy-based observations of sea surface temperatures, and temperature measurements from Antarctic research stations. These raw measurements are analyzed using an algorithm that considers the varied spacing of temperature stations around the globe and urban heating effects that could skew the conclusions. These calculations produce the global average temperature deviations from the baseline period of 1951 to 1980. The full 2017 surface temperature data set and the complete methodology used to make the temperature calculation are available at http://data.giss.nasa.gov/gistemp/. GISS is a laboratory within the Earth Sciences Division of NASA’s Goddard Space Flight Center in Greenbelt, Maryland. The laboratory is affiliated with Columbia University’s Earth Institute and School of Engineering and Applied Science in New York. NASA uses the unique vantage point of space to better understand Earth as an interconnected system. The agency also uses airborne and ground-based monitoring, and develops new ways to observe and study Earth with long-term data records and computer analysis tools to better see how our planet is changing. NASA shares this knowledge with the global community and works with institutions in the United States and around the world that contribute to understanding and protecting our home planet.
sobrepesca
ECO col 2AZ.jpg

QUe é?

É a captura masiva e indiscriminada de recursos mariños, de tal xeito que non se dá o tempo necesario para que se rexeneren e manteñan o equilibrio. Poderíamos resumilo como pescar por riba das nosas posibilidades.

por QUe acontece?

A explotación máis agresiva dos recursos mariños é a realizada para consumo directo e sufriu un aumento exponencial nas últimas décadas debido á alta demanda e aos avances tecnolóxicos. Pero os recursos mariños interesan en máis tipos de industria do que imaxinamos, por exemplo, á fariña de peixe destinada a pensos está dedicada ao redor do 30% da produción de pesqueira.

Son varios os factores que provocan unha acción tan destrutiva e pouco práctica a medio e longo prazo. Os intereses económicos e políticos a curto prazo parecen ser o principal motor que impulsa e xustifica estas accións. A explotación masiva dos océanos co fin de obter o máximo de beneficios no menor tempo posible estragou a cantidade e calidade dos recursos mariños mundiais. A pesar disto, aínda hoxe non existe unha verdadeira regulación da pesca en alta mar (fóra das augas asignadas territorialmente), polo que a grande maioría do territorio mariño permanece desprotexido.


Pero hai outras causas. Moitas veces, o descoñecemento do funcionamento dos ecosistemas mariños leva a poñer en marcha medidas reguladoras insuficientes ou incluso contraproducentes, como é o caso da esixencia de tamaños mínimos nalgunhas especies. Este descoñecemento tamén provoca prácticas inapropiadas como é o abandono de redes ou o uso de técnicas altamente agresivas como o arrastre, que, como o seu nome indica, sacan todo o que vive nos fondos.

O consumo inadecuado destes recursos tamén é un factor clave. A demanda de especies fóra de tempada ou en perigo de extinción supón un grande risco para o desenvolvemento ou a existencia destes animais. Se a isto engadimos o elevado e apenas selectivo consumo que se realiza ás veces dos recursos mariños, a ameaza aumenta e tamén serve de xustificación de algúns gobernos e sectores pesqueiros para perpetuar as malas prácticas.
 

INTERESES ECONÓMICOS

E POLÍTICOS

                      +

DESCOÑECEMIENTO DO 

MEDIO MARIÑO

                      +

CONSUMO INADECUADO E

MOI ELEVADO DOS

RECURSOS

                                                      ELEVADA                                                 USO DE TÉCNICAS                      SOBREEXPLOTACIÓN

                      =======>    DEMANDA/CAPTURA       =======>   DE GRANDE ALCANCE   =====>                 E

                                                  DOS RECURSOS                                         E AGRESIVIDADE                                  COLAPSO

QUe consecuencias está a ter?

Os océanos non son unha fonte inesgotable, a captura masiva e indiscriminada dos seus recursos -de tal xeito que non se dá o tempo necesario para que recuperen e manteñan o equilibrio- provocou o colapso mundial de multitude de caladoiros. A redución das cantidades e tamaños das principais especies de interese pesqueiro é alarmante. Segundo a FAO, o 80% das poboacións mariñas están colapsadas ou sobreexplotadas.

Ademais, as técnicas a grande escala, como a pesca de arrastre, que se empregan para a captura en masa, son altamente agresivas para o medio mariño. Capturan, pero tamén destrúen, todo o que atopan no seu camiño sen ningún tipo de selección ou filtro, obtendo numerosos exemplares doutras especies e animais que non eran o "obxectivo" da captura e que serán "descartados" despois de ser recollidos. A pesca de arrastre xera outro "dano colateral" de grande importancia, xa que, ao arrastrar literalmente as inmensas redes polo fondo do mar, destrúen toda a vida que se atopa alí, ás veces, animais extremadamente lonxevos e delicados, como algunhas especies de coral e esponxas. Por outra banda, moitas redes son abandonadas unha vez que se rompen ou non se recuperan cando se perden, xerando unha importante "pesca fantasma", dado que unha vez no fondo seguen a atrapar e arrincar numerosas especies.

Mais a perda provocada pola pesca excesiva non só afecta drasticamente o número e tamaño de especies de interese comercial, senón que tamén reduce a biodiversidade. As especies están interconectadas a través das cadeas tróficas, de xeito que a redución dunha especie tamén implica a redución das especies que se alimentan desta e/ou o aumento desproporcionado das especies das que se alimentaba a especie reducida. Todos estes desequilibrios alteran e empobrecen moito a biodiversidade mariña e os seus ecosistemas. 

Outra consecuencia desta sobreexplotación é o notable aumento da acuicultura desde a década dos noventa para tentar satisfacer a demanda de recursos mariños, a súa contribución medrou tanto que actualmente consumimos máis produtos de acuicultura que produtos de captura. Isto engade outro problema importante, tanto alimentario como ecolóxico, xa que a acuicultura, polo menos polo momento, está lonxe de ser unha opción sostible. Tanto cando se realiza en sistemas de malla situados no medio mariño como en sistemas totalmente artificiais, presentan unha serie de problemas, polo momento, non resoltos. Dado que son producións orientadas a fins económicos e buscan a máxima rendibilidade, os espazos limitados teñen unha densidade moi elevada de exemplares, que viven en tanques ateigados (o que reduce notablemente a súa calidade). Aliméntanse con penso (feito con fariñas de peixe) ou con outros peixes (xa sexa capturados para a ocasión ou tamén doutras piscifactorías), polo que tamén hai que pescar para evitar a pesca. Ademais, a maioría dos peixes de granxa reciben tratamentos químicos e antibióticos para evitar a aparición de enfermidades e parasitos que poidan "estragar" o produto, e isto afecta directamente á calidade do peixe e ao consumo humano.
As gaiolas e mallas situadas directamente nos ambientes naturais tamén contaminan as augas e especies que as rodean, debido á enorme cantidade de sedimentos que xera en moi pouco espazo e á propagación de produtos químicos e antibióticos que a corrente mariña transporta naturalmente.
Todo isto deixando de lado os problemas éticos, que non son poucos.

 

CÓMO AFECTA A RÍA?

Non hai dúbida de que, como no resto da costa galega, na ría de Vigo a pesca é unha actividade de gran valor económico e cultural, de aí a importancia de garantir a súa sustentabilidade para mantela no futuro. Que a pesca sexa sostible significa que se adapte ás características do ecosistema do que toma os recursos, respectándoo e coidándoo para garantir a súa boa saúde. Así gañamos todos. Pero isto require un coñecemento / estudo continuo que reflicta o estado do medio mariño na ría e a súa evolución, anticipándose a posibles problemas derivados dun ambiente complexo no que interactúan factores climáticos, oceanográficos e humanos. E tamén require unha lexislación e protección de áreas segundo os datos que reflictan ditos estudos, tal e como se recolle no Marco sobre a estratexia marítima da UE.

A realidade actual da pesca na ría é ben diferente. Hai estudos interesantes sobre a necesidade de crear verdadeiras áreas mariñas protexidas que non se teñen en conta, úsanse técnicas agresivas como a pesca de arrastre, moitas veces non se respectan as cotas e a caza furtiva é o pan de cada día.

O claro exemplo de pesca insostible na ría de Vigo é a captura de polbo. Un caso paradoxal, xa que a pesar do uso de técnicas artesanais e, a priori, non moi intrusivas como as nasas, supón unha captura moi prexudicial para os cefalópodos. Aquí o problema non está tanto no como, senón no canto. É inútil usar artes como as nasas se hai tantas que ata o transbordador que leva aos turistas ás illas Cíes ten problemas para moverse entre elas. En ocasións, xa nin falamos nin de respectar os tamaños mínimos, profundidades superiores a 10 m ou distancias coas persoas que practicamos o mergullo recreativo...


Na ría aínda temos un tesouro que, se sabemos, pode ser aproveitado de moitos xeitos. Todos deberiamos ter dereito a gozalo. Mariñeiros, turistas, mergulladores, empresarios e políticos debemos procurar un equilibrio que nos beneficie, pero, sobre todo, que beneficie ao mar e facer un esforzo para escoitarnos e entendernos. Aquí é onde ten que intervir a opinión e a acción dos cidadáns, pero para iso é clave unha información rigorosa e plural, que permita unha visión ampla e sen prexuízos dunha situación que cada vez é máis urxente abordar. 
 

QUe podo facer eu?

Aínda que poida parecer que é un problema que nos supera, e que os grandes e necesarios cambios teñen que ser levados a cabo polos gobernos a través de normativas e xestión de calidade para substituír a explotación dos recursos pesqueiros por unha actividade sostible, o certo é que gran parte da solución está nas nosas mans. Temos o poder de mudar estas grandes consecuencias a partir de pequenas accións fundamentais a nivel individual. Dado que a explotación depende da nosa demanda (e non ao revés), se cambiamos algúns aspectos do noso consumo, a produción / captura terá que adaptarse a ela para seguir sendo rendible.
Que significa isto? Se o noso consumo / demanda de peixes, moluscos e crustáceos é máis sostible, tamén o serán as capturas.

¿Como fago máis sostenible o meu consumo de recursos mariños?

1 - O primeiro, limitando a cantidade. Calcúlase que non é sostible en todo o mundo consumir peixe máis de dúas veces por semana, non abusar do consumo destes recursos é unha forma de influír na redución das súas capturas.

 


2 – Consumir peixe de captura fronte ao de acuicultura sempre que sexa posible. Na sección sobre as consecuencias da pesca excesiva (un pouco máis arriba) explicamos os grandes problemas que representa hoxe a acuicultura. Polo de hoxe non é unha opción sostible.

 


3 - Tamén é importante consumir peixe de tempada, é dicir, aqueles que non estean na época de cría. Respectar os ciclos reprodutivos de diferentes especies significa asegurar o seu futuro
Que peixe é máis sostible para comer hoxe?

https://pescadodetemporada.org/                        Que peixes son sostibles este mes?

https://guiadepescado.com/                      Guía de consumo responsable según a forma de captura

 

 

4 - Temos dereito a que se nos mostre a etiquetaxe do peixe que consumimos, e isto nos dará dúas claves máis para facer unha compra máis sostible: ONDE e COMO foi capturado.

https://bluscus.es/guia-del-etiquetado-del-pescado/

Poder escoller produtos dos caladoiros próximos é un xeito de impulsar a economía local, mais sobre todo de apostar por artes de pesca máis artesanais e respectuosas (asociadas á pesca de proximidade) e reducir a pegada contaminante producida polo transporte desde lugares máis afastados.
A segunda clave, e aínda máis importante, é escoller os produtos obtidos mediante artes de pesca máis sostibles. Isto significa, especialmente, evitar o peixe capturado a través da pesca de arrastre (que destrúe os fondos ao seu paso).

NASAS - CURRICÁN - CAÑA - MARISQUEO A PIE

SON MÉTODOS ARTESANAIS E MENOS DANIÑOS

ARRASTRE

 DEBE EVITARSE ,XA QUE

É ALTAMENTE AGRESIVO E

NADA SELECTIVO 

PALANGRE - TRASMALLO 

MENOS SELECTIVOS, PRODUCEN CAPTURAS ACCIDENTAIS 

5 - Realizar actividades relacionadas co turismo mariñeiro tamén é unha forma divertida e didáctica de combater a sobrepesca, xa que son actividades de lecer que nos axudan a comprender mellor o noso medio mariño e son unha fonte de ingresos extra para o sector pesqueiro que participa nelas (o que axuda a compensar as perdas por reducir a cantidade de capturas, servindo de motivación para estes cambios).

https://bluscus.es/tour/paseo-en-barco-por-las-bateas-de-la-ria-de-arousa-desde-o-grove/

NO SEAS CÓMPLICE DE LA PESCA FURTIVA

Fragmento del artículo " El colapso de la pesca en la ría está próximo" - extraído de La Voz de Galicia

ANTÓN LOIS  - AMIGOS DA TERRA VIGO@TIERRA.ORG 28/09/2015

"Podríamos, para empezar, dejar de mirar para otro lado y asumir colectivamente las cosas que sabemos de sobra, que son muchas repartidas. Por orden aleatorio fijémonos en el simpático jubilado que llega en su lanchita, mostrando orgullosamente sus dos robalizas recién pescadas, mientras dice: «Por dos robalizas no pasa nada». En un tambucho, junto a los aparejos, lleva un capacho con 20 kilos de chocos. El fornido submarinista, que surge de las aguas con el sargo arponeado, mientras dice: «Por un sarguito no pasa nada». Previamente amarró en la punta del espigón una malla con 10 kilos de nécoras que irá a retirar esta noche. O el patrón del barquito que llora amargamente porque no hay una sola sardina en la red, mientras en la bodega lleva dinamita suficiente como para volar el Galiñeiro. O el patrón del otro barquito, que dice cumplir estrictamente sus cuotas y cupos mientras su hija, apenas una niña, pasea por el puerto vigilando que no asomen los inspectores para que no vean que el barco de papá llega a puerto con las bodegas colmadas de especies, tamaños y toneladas ilegales, cosa que saben perfectamente los insuficientes inspectores.

La simpática pescantina de la plaza, esa encantadora señora de confianza, que pone a la vista una variada oferta pero que sabes, clienta de toda la vida, que bajo el mostrador, o en la furgoneta aparcada a la entrada, te tiene reservadas esas cariocas que está prohibido comercializar, aunque lo hace porque claro «las clientas me las piden». Y no te olvides de ti, que las compras aunque, eso sí, argumentando eso tan bonito de que «pues que no las pesquen» o «ya que están». O la mejor excusa: «Ya sé que está mal y no las deberíamos comprar, pero es que están tan ricas?».

Somos, seguramente, amigas o amigos de quienes, con el trasero en pompa, casi todos los días se pasean por los arenales capturando navaja, almeja o berberecho. «Son un puñadito para hacer hoy con arroz, y por un puñadito no pasa nada», dice la simpática señora de las bolsas cargando con cinco kilos de bivalvos en cada mano. En Baiona, tocamos a tres percebeiros furtivos por cada uno legal «tengo que alimentar a la familia», dicen, mientras se lo llevan muerto, sin gasto alguno y como si los hijos de los percebeiros legales, que pagan sus impuestos correspondientes, no comieran. Al fondo están las nasas, en las que también por cada una legal tenemos tres furtivas fondeadas día y noche.

Y mientras tanto los indicadores objetivos siguen cayendo inexorablemente. Mínimos históricos en capturas de pulpo y sardina. Aumento gradual de la temperatura de la ría. Descenso de los períodos de afloramiento marino, con el consiguiente descenso de zooplacton y fitoplacton (es decir, que no hay alimento para los peces). Niveles de contaminación tan elevados que nos imponen una denuncia europea, por mucho que los intentemos camuflar ondeando banderas azules. Se convierte en noticia que los polígonos de bateas estén abiertos, y lo cotidiano es que permanezcan cerrados por las toxinas. No hay semana sin incautaciones de pesca y marisco ilegal. Fraudes en los impuestos por pesca no declarada.

Todo esto lo sabemos; lo estamos viendo todos los días y que levante la mano quien sea tan ingenuo como para no imaginar que el ecosistema de la ría lleva tiempo advirtiendo que su colapso llegaría en cualquier momento. La esperanza absurda era que el colapso le tocase a los que vinieran detrás, pero ya podemos perder la esperanza: la ría no va a aguantar mucho más y nos ha tocado a nosotros solucionar el problema."

para saber máis...