Si quieres acceder a los contenidos completos y ver más información sobre como afectan estas amenazas al medio marino y cuales son sus principales causas, échale un vistazo a nuestra versión para ordenador.
QUe é?
É a alteración dos parámetros climáticos provocada por un rápido e significativo aumento das temperaturas, coñecido como quecemento global, e produce cambios no nivel do mar, na vexetación, na dinámica oceánica ou na biodiversidade animal. Noutras palabras, ten un impacto notable e xeral en todo o planeta.
Ao longo da súa historia, a Terra sufriu outros cambios climáticos, como as glaciacións, pero o que nos enfrontamos actualmente é moi diferente por dúas razóns,
- é directamente causada polos humanos
- prodúcese desproporcionadamente rápido en comparación cos cambios climáticos anteriores.
por QUe acontece?
AUMENTO DO AUMENTO CAMBIO
=========> DIÓXIDO =======> DAS =====>
DE CARBONO TEMPERATURAS CLIMÁTICO
Todos os cambios asociados ao clima prodúcense polo aumento das temperaturas, que á súa vez se deben ao enorme aumento de dióxido de carbono producido pola industrialización. Desde a revolución industrial, que comezou arredor de 1750, o crecemento da poboación e da industria foron da man ata hoxe, especialmente a partir dos anos 50, e os humanos transformaron completamente o planeta no que viven, ata tal punto que xa hai quen fala dunha nova era xeolóxica bautizada como antropoceno.
ABUSO DOS COMBUSTIBLES FÓSILES
+
AUMENTO DOS GASES DE EFECTO INVERNADOIRO
+
DESTRUCCIÓN DOS BOSQUES E OCÉANOS
(encargados de crear oxígeno y captar dióxido de carbono)
QUe consecuencias está a ter?
O aumento constante das temperaturas medias do planeta é unha realidade (desde 1906 ata 2005 aumentou 0,74º) e o máis preocupante é que este incremento se produce de xeito exponencial, o aumento dos últimos 50 anos duplica o dos 100 anos anteriores. Estas subas xa revelan a súa cadea de efectos en todo o planeta.
O desxeo: co aumento da temperatura, as reservas de auga xeada do Ártico e da Antártida, que arrefrían o noso planeta, derrétense e minguan cada ano ==> todo ese xeo que se fundiu fai que aumente o nivel do mar.
Ademais, as altas cantidades de dióxido de carbono na atmosfera, que son absorbidas en gran parte polos océanos, están a causar un aumento da temperatura do mar e unha acidificación da auga. Ambos os dous factores provocan a desaparición e o desprazamento de múltiples especies de algas, plantas e animais mariños. Por exemplo, o aumento da temperatura do mar está a facer que os bosques de laminarias (algas pardas xigantes) desaparezan en todo o sur de Europa, e a acidificación ten un impacto especial sobre os animais que usan estruturas calcarias, o que inclúe todos os moluscos con cuncha, crustáceos, corais... xa que descompón as súas carcasas.
A maior temperatura da atmosfera tamén fai que ela absorba máis auga, variando a distribución das chuvias e xerando fenómenos meteorolóxicos extremos, como ciclóns, chuvias torrenciais ou secas con máis frecuencia.
Todos estes factores afectan de maneira importante ás especies vexetais e animais que ven alterados ou destruídos os seus ecosistemas. Hai moitas especies que xa sofren estes efectos, coma os osos polares ou os corais que forman grandes arrecifes.
CoMO AFECTA A RÍA?
O aumento da temperatura dos océanos é un feito que afecta a todo o planeta e a nosa ría non é unha excepción. Estímase que aumentou entre 1 e 1,4 graos nos últimos 40 anos, cun incremento máis acusado na tempada estival. A estación oceano-meteorolóxica situada na ponte de Rande reflicte como as temperaturas medias da auga durante o verán subiron case un grao só nun intervalo de 10 anos, entre 2008 e 2018.
Este aumento da temperatura do mar inflúe directamente nos aspectos oceanográficos responsables das características únicas do noso medio mariño. As Rías Baixas son un dos ecosistemas máis ricos do planeta grazas aos afloramentos costeiros que nelas se producen.
Os ventos do norte empuxan cara a fóra as augas superficiais da ría, favorecendo así a entrada de correntes de auga profunda desde a plataforma mariña. Estas augas, que alcanzan profundidades superiores aos 100 metros, son augas máis frías, están cargadas de nutrientes e ocupan o lugar das augas superficiais desaloxadas, enchendo de alimento o interior das rías. Esta fertilización permite o desenvolvemento da gran biodiversidade mariña nestas augas.
Os cambios producidos no clima, ademais de aumentar a temperatura do mar, están a provocar unha redución dos ventos do norte que orixinan os afloramentos (os estudos mostran unha redución de ata o 45% dos afloramentos desde a década de 1970) reducindo, á súa vez, ditos afloramentos, co empobrecemento que isto supón para toda a vida mariña.
Outro efecto da diminución dos afloramentos costeiros é a maior proliferación de biotoxinas responsables das mareas vermellas, xa que a auga na ría tarda moito máis tempo en renovarse.
Mais, se hai un aspecto que reflicte claramente estes cambios, é a maior aparición de especies que viven en zonas máis cálidas, mesmo tropicais. Nas últimas décadas rexistráronse numerosas especies en Galicia, moi lonxe das súas áreas habituais de distribución. Tanto as especies costeiras como as de profundidade, ás veces como identificacións máis illadas, pero noutros casos tamén observan un rápido desenvolvemento e adaptación de importantes poboacións, coma no caso do peixe porco ou castañeta brava (Balistes capriscus) ou o linguado do Senegal (Solea senegalensis). A maioría destas especies detectadas recentemente foron identificadas progresivamente en puntos máis ao sur onde tampouco eran comúns, como no Mar Mediterráneo. Todo isto levou aos investigadores a pensar nunha causa común e global como a subida da temperatura do mar ou a caída dos afloramentos, ambos os dous vencellados ao cambio climático.
Así mesmo, estamos a asistir á notable redución doutras especies que habitaron normalmente as nosas augas, como a sardiña, a robaliza ou a solla, que migraron a latitudes situadas ao norte en busca de temperaturas máis baixas. O problema é moito maior do que podería parecer, dado que cando unha especie se despraza, tamén o fan os depredadores que a consumen.
A ausencia de barreiras físicas nos océanos e o seu funcionamento conxunto favorecen este tipo de movementos. Ademais, a estas variacións climáticas e oceanográficas hai que engadir o "factor (sobre)pesca", que acentúa de maneira exponencial a redución das poboacións de peixe de interese comercial.
Durante décadas realizáronse numerosos estudos e investigacións para identificar e recoller novas especies de peixes, así como sobre os efectos do cambio climático en Galicia. Deixamos estas ligazóns para obter unha información máis detallada.
https://ecologiaazul.com/2010/09/20/peces-que-llegan-y-peces-que-se-van/
QUe podo facer eu?
Cada un de nós é de SUMA importancia para frear e reverter esta tendencia. Os pequenos xestos cara a un consumo máis ecolóxico son de grande importancia para a evolución global do planeta. Podemos contribuír moito tentando conseguir un consumo lo más consciente posible. . REDUCIR os recursos enerxéticos no noso día a día e optar por enerxías máis sostibles son as claves para loitar contra o cambio climático.
24 PEQUENOS CAMBIOS na rutina cotidiana que contribúen na loita contra o cambio climático:
https://es.greenpeace.org/es/que-puedes-hacer-tu/consumo/ahorro-energia/
Esforzo vs. impacto positivo. De todos os pequenos xestos que podemos levar a cabo, cales son máis efectivos?
Non perdas este fantástico resumo de actuacións e o seu impacto que propoñen desde o País Vasco:
https://www.ihobe.eus/publicaciones/52-gestos-por-cambio-climatico-2
"Dime qué comes e direite cal é o teu impacto ambiental" - WWF
https://www.wwf.es/nuestro_trabajo_/alimentos/proyecto_livewell/
Cambio climático, mito o realidad? - SOSTENIBILIDAD PARA TODOS / ACCIONA
https://www.sostenibilidad.com/cambio-climatico/derribando-mitos-cambio-climatico/
para saber máis...
QUe é?
É a captura masiva e indiscriminada de recursos mariños, de tal xeito que non se dá o tempo necesario para que se rexeneren e manteñan o equilibrio. Poderíamos resumilo como pescar por riba das nosas posibilidades.
por QUe acontece?
A explotación máis agresiva dos recursos mariños é a realizada para consumo directo e sufriu un aumento exponencial nas últimas décadas debido á alta demanda e aos avances tecnolóxicos. Pero os recursos mariños interesan en máis tipos de industria do que imaxinamos, por exemplo, á fariña de peixe destinada a pensos está dedicada ao redor do 30% da produción de pesqueira.
Son varios os factores que provocan unha acción tan destrutiva e pouco práctica a medio e longo prazo. Os intereses económicos e políticos a curto prazo parecen ser o principal motor que impulsa e xustifica estas accións. A explotación masiva dos océanos co fin de obter o máximo de beneficios no menor tempo posible estragou a cantidade e calidade dos recursos mariños mundiais. A pesar disto, aínda hoxe non existe unha verdadeira regulación da pesca en alta mar (fóra das augas asignadas territorialmente), polo que a grande maioría do territorio mariño permanece desprotexido.
Pero hai outras causas. Moitas veces, o descoñecemento do funcionamento dos ecosistemas mariños leva a poñer en marcha medidas reguladoras insuficientes ou incluso contraproducentes, como é o caso da esixencia de tamaños mínimos nalgunhas especies. Este descoñecemento tamén provoca prácticas inapropiadas como é o abandono de redes ou o uso de técnicas altamente agresivas como o arrastre, que, como o seu nome indica, sacan todo o que vive nos fondos.
O consumo inadecuado destes recursos tamén é un factor clave. A demanda de especies fóra de tempada ou en perigo de extinción supón un grande risco para o desenvolvemento ou a existencia destes animais. Se a isto engadimos o elevado e apenas selectivo consumo que se realiza ás veces dos recursos mariños, a ameaza aumenta e tamén serve de xustificación de algúns gobernos e sectores pesqueiros para perpetuar as malas prácticas.
INTERESES ECONÓMICOS
E POLÍTICOS
+
DESCOÑECEMIENTO DO
MEDIO MARIÑO
+
CONSUMO INADECUADO E
MOI ELEVADO DOS
RECURSOS
ELEVADA USO DE TÉCNICAS SOBREEXPLOTACIÓN
=======> DEMANDA/CAPTURA =======> DE GRANDE ALCANCE =====> E
DOS RECURSOS E AGRESIVIDADE COLAPSO
QUe consecuencias está a ter?
Os océanos non son unha fonte inesgotable, a captura masiva e indiscriminada dos seus recursos -de tal xeito que non se dá o tempo necesario para que recuperen e manteñan o equilibrio- provocou o colapso mundial de multitude de caladoiros. A redución das cantidades e tamaños das principais especies de interese pesqueiro é alarmante. Segundo a FAO, o 80% das poboacións mariñas están colapsadas ou sobreexplotadas.
Ademais, as técnicas a grande escala, como a pesca de arrastre, que se empregan para a captura en masa, son altamente agresivas para o medio mariño. Capturan, pero tamén destrúen, todo o que atopan no seu camiño sen ningún tipo de selección ou filtro, obtendo numerosos exemplares doutras especies e animais que non eran o "obxectivo" da captura e que serán "descartados" despois de ser recollidos. A pesca de arrastre xera outro "dano colateral" de grande importancia, xa que, ao arrastrar literalmente as inmensas redes polo fondo do mar, destrúen toda a vida que se atopa alí, ás veces, animais extremadamente lonxevos e delicados, como algunhas especies de coral e esponxas. Por outra banda, moitas redes son abandonadas unha vez que se rompen ou non se recuperan cando se perden, xerando unha importante "pesca fantasma", dado que unha vez no fondo seguen a atrapar e arrincar numerosas especies.
Mais a perda provocada pola pesca excesiva non só afecta drasticamente o número e tamaño de especies de interese comercial, senón que tamén reduce a biodiversidade. As especies están interconectadas a través das cadeas tróficas, de xeito que a redución dunha especie tamén implica a redución das especies que se alimentan desta e/ou o aumento desproporcionado das especies das que se alimentaba a especie reducida. Todos estes desequilibrios alteran e empobrecen moito a biodiversidade mariña e os seus ecosistemas.
Outra consecuencia desta sobreexplotación é o notable aumento da acuicultura desde a década dos noventa para tentar satisfacer a demanda de recursos mariños, a súa contribución medrou tanto que actualmente consumimos máis produtos de acuicultura que produtos de captura. Isto engade outro problema importante, tanto alimentario como ecolóxico, xa que a acuicultura, polo menos polo momento, está lonxe de ser unha opción sostible. Tanto cando se realiza en sistemas de malla situados no medio mariño como en sistemas totalmente artificiais, presentan unha serie de problemas, polo momento, non resoltos. Dado que son producións orientadas a fins económicos e buscan a máxima rendibilidade, os espazos limitados teñen unha densidade moi elevada de exemplares, que viven en tanques ateigados (o que reduce notablemente a súa calidade). Aliméntanse con penso (feito con fariñas de peixe) ou con outros peixes (xa sexa capturados para a ocasión ou tamén doutras piscifactorías), polo que tamén hai que pescar para evitar a pesca. Ademais, a maioría dos peixes de granxa reciben tratamentos químicos e antibióticos para evitar a aparición de enfermidades e parasitos que poidan "estragar" o produto, e isto afecta directamente á calidade do peixe e ao consumo humano.
As gaiolas e mallas situadas directamente nos ambientes naturais tamén contaminan as augas e especies que as rodean, debido á enorme cantidade de sedimentos que xera en moi pouco espazo e á propagación de produtos químicos e antibióticos que a corrente mariña transporta naturalmente.
Todo isto deixando de lado os problemas éticos, que non son poucos.
CÓMO AFECTA A RÍA?
Non hai dúbida de que, como no resto da costa galega, na ría de Vigo a pesca é unha actividade de gran valor económico e cultural, de aí a importancia de garantir a súa sustentabilidade para mantela no futuro. Que a pesca sexa sostible significa que se adapte ás características do ecosistema do que toma os recursos, respectándoo e coidándoo para garantir a súa boa saúde. Así gañamos todos. Pero isto require un coñecemento / estudo continuo que reflicta o estado do medio mariño na ría e a súa evolución, anticipándose a posibles problemas derivados dun ambiente complexo no que interactúan factores climáticos, oceanográficos e humanos. E tamén require unha lexislación e protección de áreas segundo os datos que reflictan ditos estudos, tal e como se recolle no Marco sobre a estratexia marítima da UE.
A realidade actual da pesca na ría é ben diferente. Hai estudos interesantes sobre a necesidade de crear verdadeiras áreas mariñas protexidas que non se teñen en conta, úsanse técnicas agresivas como a pesca de arrastre, moitas veces non se respectan as cotas e a caza furtiva é o pan de cada día.
O claro exemplo de pesca insostible na ría de Vigo é a captura de polbo. Un caso paradoxal, xa que a pesar do uso de técnicas artesanais e, a priori, non moi intrusivas como as nasas, supón unha captura moi prexudicial para os cefalópodos. Aquí o problema non está tanto no como, senón no canto. É inútil usar artes como as nasas se hai tantas que ata o transbordador que leva aos turistas ás illas Cíes ten problemas para moverse entre elas. En ocasións, xa nin falamos nin de respectar os tamaños mínimos, profundidades superiores a 10 m ou distancias coas persoas que practicamos o mergullo recreativo...
Na ría aínda temos un tesouro que, se sabemos, pode ser aproveitado de moitos xeitos. Todos deberiamos ter dereito a gozalo. Mariñeiros, turistas, mergulladores, empresarios e políticos debemos procurar un equilibrio que nos beneficie, pero, sobre todo, que beneficie ao mar e facer un esforzo para escoitarnos e entendernos. Aquí é onde ten que intervir a opinión e a acción dos cidadáns, pero para iso é clave unha información rigorosa e plural, que permita unha visión ampla e sen prexuízos dunha situación que cada vez é máis urxente abordar.
QUe podo facer eu?
Aínda que poida parecer que é un problema que nos supera, e que os grandes e necesarios cambios teñen que ser levados a cabo polos gobernos a través de normativas e xestión de calidade para substituír a explotación dos recursos pesqueiros por unha actividade sostible, o certo é que gran parte da solución está nas nosas mans. Temos o poder de mudar estas grandes consecuencias a partir de pequenas accións fundamentais a nivel individual. Dado que a explotación depende da nosa demanda (e non ao revés), se cambiamos algúns aspectos do noso consumo, a produción / captura terá que adaptarse a ela para seguir sendo rendible.
Que significa isto? Se o noso consumo / demanda de peixes, moluscos e crustáceos é máis sostible, tamén o serán as capturas.
¿Como fago máis sostenible o meu consumo de recursos mariños?
1 - O primeiro, limitando a cantidade. Calcúlase que non é sostible en todo o mundo consumir peixe máis de dúas veces por semana, non abusar do consumo destes recursos é unha forma de influír na redución das súas capturas.
2 – Consumir peixe de captura fronte ao de acuicultura sempre que sexa posible. Na sección sobre as consecuencias da pesca excesiva (un pouco máis arriba) explicamos os grandes problemas que representa hoxe a acuicultura. Polo de hoxe non é unha opción sostible.
3 - Tamén é importante consumir peixe de tempada, é dicir, aqueles que non estean na época de cría. Respectar os ciclos reprodutivos de diferentes especies significa asegurar o seu futuro
Que peixe é máis sostible para comer hoxe?
https://pescadodetemporada.org/ Que peixes son sostibles este mes?
https://guiadepescado.com/ Guía de consumo responsable según a forma de captura
4 - Temos dereito a que se nos mostre a etiquetaxe do peixe que consumimos, e isto nos dará dúas claves máis para facer unha compra máis sostible: ONDE e COMO foi capturado.
https://bluscus.es/guia-del-etiquetado-del-pescado/
Poder escoller produtos dos caladoiros próximos é un xeito de impulsar a economía local, mais sobre todo de apostar por artes de pesca máis artesanais e respectuosas (asociadas á pesca de proximidade) e reducir a pegada contaminante producida polo transporte desde lugares máis afastados.
A segunda clave, e aínda máis importante, é escoller os produtos obtidos mediante artes de pesca máis sostibles. Isto significa, especialmente, evitar o peixe capturado a través da pesca de arrastre (que destrúe os fondos ao seu paso).
NASAS - CURRICÁN - CAÑA - MARISQUEO A PIE
SON MÉTODOS ARTESANAIS E MENOS DANIÑOS
ARRASTRE
DEBE EVITARSE ,XA QUE
É ALTAMENTE AGRESIVO E
NADA SELECTIVO
PALANGRE - TRASMALLO
MENOS SELECTIVOS, PRODUCEN CAPTURAS ACCIDENTAIS
5 - Realizar actividades relacionadas co turismo mariñeiro tamén é unha forma divertida e didáctica de combater a sobrepesca, xa que son actividades de lecer que nos axudan a comprender mellor o noso medio mariño e son unha fonte de ingresos extra para o sector pesqueiro que participa nelas (o que axuda a compensar as perdas por reducir a cantidade de capturas, servindo de motivación para estes cambios).
https://bluscus.es/tour/paseo-en-barco-por-las-bateas-de-la-ria-de-arousa-desde-o-grove/
NO SEAS CÓMPLICE DE LA PESCA FURTIVA
Fragmento del artículo " El colapso de la pesca en la ría está próximo" - extraído de La Voz de Galicia
ANTÓN LOIS - AMIGOS DA TERRA VIGO@TIERRA.ORG 28/09/2015
"Podríamos, para empezar, dejar de mirar para otro lado y asumir colectivamente las cosas que sabemos de sobra, que son muchas repartidas. Por orden aleatorio fijémonos en el simpático jubilado que llega en su lanchita, mostrando orgullosamente sus dos robalizas recién pescadas, mientras dice: «Por dos robalizas no pasa nada». En un tambucho, junto a los aparejos, lleva un capacho con 20 kilos de chocos. El fornido submarinista, que surge de las aguas con el sargo arponeado, mientras dice: «Por un sarguito no pasa nada». Previamente amarró en la punta del espigón una malla con 10 kilos de nécoras que irá a retirar esta noche. O el patrón del barquito que llora amargamente porque no hay una sola sardina en la red, mientras en la bodega lleva dinamita suficiente como para volar el Galiñeiro. O el patrón del otro barquito, que dice cumplir estrictamente sus cuotas y cupos mientras su hija, apenas una niña, pasea por el puerto vigilando que no asomen los inspectores para que no vean que el barco de papá llega a puerto con las bodegas colmadas de especies, tamaños y toneladas ilegales, cosa que saben perfectamente los insuficientes inspectores.
La simpática pescantina de la plaza, esa encantadora señora de confianza, que pone a la vista una variada oferta pero que sabes, clienta de toda la vida, que bajo el mostrador, o en la furgoneta aparcada a la entrada, te tiene reservadas esas cariocas que está prohibido comercializar, aunque lo hace porque claro «las clientas me las piden». Y no te olvides de ti, que las compras aunque, eso sí, argumentando eso tan bonito de que «pues que no las pesquen» o «ya que están». O la mejor excusa: «Ya sé que está mal y no las deberíamos comprar, pero es que están tan ricas?».
Somos, seguramente, amigas o amigos de quienes, con el trasero en pompa, casi todos los días se pasean por los arenales capturando navaja, almeja o berberecho. «Son un puñadito para hacer hoy con arroz, y por un puñadito no pasa nada», dice la simpática señora de las bolsas cargando con cinco kilos de bivalvos en cada mano. En Baiona, tocamos a tres percebeiros furtivos por cada uno legal «tengo que alimentar a la familia», dicen, mientras se lo llevan muerto, sin gasto alguno y como si los hijos de los percebeiros legales, que pagan sus impuestos correspondientes, no comieran. Al fondo están las nasas, en las que también por cada una legal tenemos tres furtivas fondeadas día y noche.
Y mientras tanto los indicadores objetivos siguen cayendo inexorablemente. Mínimos históricos en capturas de pulpo y sardina. Aumento gradual de la temperatura de la ría. Descenso de los períodos de afloramiento marino, con el consiguiente descenso de zooplacton y fitoplacton (es decir, que no hay alimento para los peces). Niveles de contaminación tan elevados que nos imponen una denuncia europea, por mucho que los intentemos camuflar ondeando banderas azules. Se convierte en noticia que los polígonos de bateas estén abiertos, y lo cotidiano es que permanezcan cerrados por las toxinas. No hay semana sin incautaciones de pesca y marisco ilegal. Fraudes en los impuestos por pesca no declarada.
Todo esto lo sabemos; lo estamos viendo todos los días y que levante la mano quien sea tan ingenuo como para no imaginar que el ecosistema de la ría lleva tiempo advirtiendo que su colapso llegaría en cualquier momento. La esperanza absurda era que el colapso le tocase a los que vinieran detrás, pero ya podemos perder la esperanza: la ría no va a aguantar mucho más y nos ha tocado a nosotros solucionar el problema."
para saber máis...
GUÍA DIDÁCTICA DE PESCA Y ACUICULTURA DE "EL MAR A FONS"
GUÍA DE LA UNIÓN EUROPEA SOBRE EL ETIQUETADO DEL PESCADO Y MARISCO
HOJA DE RUTA PARA UNA PESCA JUSTA Y SOSTENIBLE - Greenpeace
https://es.greenpeace.org/es/wp-content/uploads/sites/3/2018/11/Hoja_Ruta_pesca_justa_sostenible.pdf
QUe é?
Implica introducir substancias nocivas, que non son comúns, nun determinado ecosistema. Isto inclúe grandes fontes de contaminación como verteduras industriais, residuos de tratamentos químicos procedentes da agricultura, baleirados e "limpas" de tanques de grandes buques, plásticos ou vertidos de augas residuais dos centros urbanos. Pero tamén pequenos xestos dos que moitas veces non somos conscientes, a grande maioría das cremas que empregamos, por exemplo, conteñen microplásticos e substancias químicas que acaban diluíndose no mar e en cada lavadora que poñemos libéranse microplásticos presentes na nosa roupa.
Todos os vertidos son preocupantes e altamente agresivos para a saúde dos océanos e para a nosa tamén. Tanto os microplásticos como os metais pesados e outros produtos químicos contaminantes están presentes nos alimentos que tomamos ou na auga que bebemos.
Pero a contaminación tamén pode ser acústica. As actividades humanas no medio mariño, os motores dos barcos ou plataformas petroleiras xeran sons fortes e constantes que afectan de maneira importante a vida e o comportamento dos animais mariños.
por QUe acontece?
Ata hai non moito tempo había a crenza -ou o interese- de que a inmensidade dos océanos podía dalgún xeito "diluír" todo o que botabamos. Obviamente non é así. Hoxe a brutal contaminación, que foi aumentando de xeito exponencial, fíxose tan visible que o dano que estamos causando no mar é innegable. Illas quilométricas de restos de plástico ou baleas mortas con quilos de lixo no interior lémbranos diariamente a pegada destrutiva que estamos a deixar no valioso océano.
A lista de axentes causantes é case infinita e a acción humana sempre está detrás. Pesticidas, produtos químicos, hidrocarburos, fertilizantes, antibióticos, deterxentes, augas residuais, lixo ...
A pesar de todo isto, aínda non parece haber un interese real por parte dos gobernos para deter ou substituír accións altamente contaminantes. E isto déixanos moi desprotexidos ante estas ameazas, pese aos intentos crecentes da poboación por afrontalas.
FALSA CRENZA DE QUE O MAR
O RESISTE TODO
+
PASIVIDADE POLÍTICA PARA FREAR
AS FONTES DE CONTAMINACIÓN
+
MODELO SOCIAL DE CONSUMO
VERTIDOS
=======> TÓXICOS =======> CONTAMINACIÓN
DESCONTROLADOS
QUe consecuencias está a ter?
- Acumulacións de lixo plástico que chega a formar illas de quilómetros de extensión. Estes fragmentos, independentemente do seu tamaño, son inxeridos polos diferentes animais mariños, intoxicándoos e de xeito indirecto ao resto da cadea trófica. Cando, por exemplo, un atún come un arenque que inxeriu microplásticos, estes pasan a formar parte do atún e, máis tarde, de quen come o atún, xa sexa un tiburón ou nós.
- Acidificación da auga. Xa vimos como co cambio climático, as grandes emisións de CO2 na atmosfera producen este efecto nos océanos. As verteduras e os residuos que se expulsan no mar contribúen a magnificar este efecto, xa que reducen o Ph no medio mariño. Isto é un problema para todos os organismos que viven nel, especialmente para aqueles que compoñen partes do seu corpo creando carbonato de calcio, coma o esqueleto externo de crustáceos ou as cunchas de moitos moluscos.
- Contaminación por metais pesados e outras substancias químicas, que alteran notablemente os parámetros de "habitabilidade" dos mares, provocando a morte de numerosos organismos. Sobre todo, afecta a aquelas formas de vida que viven fixadas nos fondos (bentónicos), como esponxas, corais, anémonas, bivalvos, ascidias, algas, plantas ...
Os grandes peixes (atún, salmón, peixe espada...), sendo o último elo da cadea alimentaria mariña, acumulan grandes cantidades de metais pesados. Tamén aqueles animais que se alimentan filtrando substancias da auga, como os bivalvos (berberecho, ameixa, mexillón...)
- As verteduras de augas residuais supoñen un aumento de residuos orgánicos, estes aumentan os nutrientes para organismos como algas e plantas (fenómeno coñecido como eutrofización) provocando a súa proliferación desproporcionada. Ás veces prodúcense proliferacións tan numerosas que impiden o paso da luz solar a capas máis profundas do mar, impedindo o normal desenvolvemento da vida. Ademais, este grande aumento de número implica un aumento da bacteria que descompón estes organismos, o que require un enorme consumo de osíxeno. Ao reducir a cantidade de osíxeno na auga, faise inhabitable para outras formas de vida como os peixes. As zonas de auga estancada ou de pouca corrente son especialmente sensibles a este problema.
- E, por suposto, a consecuencia final é a morte de numerosas especies e a desaparición de multitude de ecosistemas mariños, unha grande perda de biodiversidade que se estende por todos os océanos, pero que, debido aos vertidos, afecta especialmente ás zonas costeiras, que son as rexións con maior concentración de especies.
CoMO AFECTA A RÍA?
Existen tres fontes principais de contaminación que afectan de xeito importante a saúde das augas da ría. Como porto de grande actividade, Vigo motiva o paso de numerosos e grandes buques de carga, así como os cruceiros cada vez máis habituais, ambos os dous moi contaminantes debido ás grandes emisións producidas polos combustibles de baixa calidade que usan.
Mais o problema non vén só de fóra. As verteduras e residuos xerados polos centros urbanos son botados no mar sen reparos, contendo, ademais das augas fecais, multitude de substancias contaminantes, por exemplo, os deterxentes ou fertilizantes e pesticidas empregados na agricultura. Hai plantas de tratamento, pero estímase que, dos millóns de litros ao día que se verten ás augas da ría, máis dun terzo non son tratados. O problema das plantas de tratamento vén de hai moito tempo. Cando chove non dan abasto porque as augas sucias non están separadas das augas limpas de mananciais, ríos e chuvia. Estas augas limpas, ao perder o seu curso natural debido ás construcións urbanas, acaban nos mesmos sumidoiros que os residuos e saturan as depuradoras que verten directamente as augas non tratadas ao río Lagares e ao mar.
Engadamos agora o lixo que xeramos e que, directa ou indirectamente, acaba no mar. Cigarros, envases, baterías, bicicletas, lavadoras, si, lavadoras, rodas de coche... e un longo etcétera co que non queremos deprimirvos.
QUe podo facer eu?
A nosa maior arma é tentar contribuír o menos posible a esta contaminación. Ser respectuoso co medio ambiente e evitar deixar lixo nos lugares que visitamos. Se queremos dar un paso máis, hai algunhas cousas que sen dúbida axudarán a frear estes efectos, como por exemplo:
- Tentar reducir o uso de plásticos, especialmente os de uso único
- Participar en campañas de limpeza de praias e/ou bosques, ou facelo tamén pola nosa conta.
- Optar por consumir produtos orgánicos, xa que o seu cultivo non usa pesticidas ou outros produtos químicos sintéticos que, ademais de reducir as propiedades beneficiosas dos alimentos, producen a degradación e contaminación do chan que acaba chegando ao mar a través da escorrentía.
para saber máis...
QUE SON OS PRODUTOS ECOLÓXICOS E COMO IDENTIFICALOS - Ecoagricultor
https://www.ecoagricultor.com/que-son-los-productos-ecologicos/
EFECTOS DOS BIOCIDAS NOS SOLOS - Kirios de Adrada
http://www.kiriosdeadrada.com/blog/danos-de-los-biocidas-en-la-flora-y-fauna-microbiana-del-suelo/
QUe é?
A destrución de ecosistemas e/ou das barreiras naturais da costa en favor das construcións artificiais. Isto non só produce a perda directa da paisaxe e da biodiversidade, senón que tamén favorece o avance do mar sobre a terra, independentemente dos cambios habituais asociados ao clima e os temporais.
por QUe acontece?
As praias e outros ecosistemas costeiros fórmanse a partir de fenómenos de erosión naturais grazas a sedimentos fluviais ou á rotura das rochas. Pero na actualidade, debido á gran cantidade de poboación que se acumula na franxa costeira e a súa explotación en relación, sobre todo, co sector servizos (hostalería, cruceiros, portos recreativos, ...) estes ecosistemas están a sufrir tal erosión que comezan a colapsar.
Cada vez son máis as construcións que substitúen as paisaxes naturais da costa ou que se fan onde antes estaba o mar, e incluso lugares aparentemente tan naturais como as praias xa non o son en moitos casos. Esquecemos o que realmente son as praias, ou mesmo descoñecémolo. A praia é moito máis ca unha lingua de area xunto ao mar, é un ecosistema que inclúe distintas partes, todas elas igual de necesarias para que exista o equilibrio que a faga perdurar e cumprir as súas funcións de protección contra as tormentas, de rexeneración das cuncas dos ríos e fogar de múltiples especies animais e vexetais. Na maior parte das praias actuais, a zona dunar elevada foi substituída por paseos, bares, hoteis ou casas, destruíndo unha parte fundamental destes lugares.
Ademais, a area da praia segue un ciclo natural anual, retrocedendo cara ao fondo no inverno e volvendo á praia seca na primavera. Este ciclo está a ser seriamente alterado tanto polas construcións próximas á costa como pola modificación do curso dos ríos, ambas as dúas son obra do ser humano. De feito, calcúlase que o nivel da auga sube un metro ao ano de media na costa española, 20 cm débense ao cambio climático, os outros 80 cm debido á acción humana directa. A aparición de "zonas de inundación" en lugares costeiros ou a destrución de paseos e outras construcións na praia son cada vez máis frecuentes, xa que ocupan o lugar onde deberían estar as barreiras naturais de area e dunas.
Por exemplo, a construción de edificios, casas, quebraondas ou espigóns impiden que a area ocupe o seu espazo na superficie e continúe o seu ciclo natural, de xeito que volve para o fondo e deixa de formar dunas. Cando se establecen encoros ou presas, detense a baixada á costa dos sedimentos que forman as praias, de xeito que se reduce de maneira importante a cantidade de area necesaria para formalas, impedindo que estas sigan o seu ciclo de rexeneración.
Descoñecemiento das características
e necesidades deste ecosistema
Uso/abuso que facemos das praias
como lugar de recreo
Intereses económicos vencellados a
construccións próximas ao mar
Aumento da pobloación que vive
nas zonas costeiras
Construcción de presas y encoros
Extracción de áridos
PERDA DAS DESTRUCCIÓN DE
BARREIRAS NATURAIS DA FRANXA COSTEIRA
=====> + =====> +
REDUCCIÓN DOS PERDA DE
SEDIMENTOS COSTEIROS BIODIVERSIDADE
QUe consecuencias está a ter?
A destrución do litoral para construcións artificiais acaba cos ecosistemas mariños que estaban no seu lugar e esta perda ten un impacto directo en toda a vida que hai ao seu redor. Ademais, este proceso erosivo elimina a defensa natural que as costas exercían anteriormente, de xeito que hai numerosas inundacións e, a miúdo, a destrución das construcións artificiais que substituíron esa barreira na franxa costeira próxima ao mar.
Aínda que a consecuencia máis grave é a perda total destas barreiras. Se continúa a erosión e se mantén un crecemento progresivo do nivel do mar, as praias poden desaparecer. Actualmente comprobouse a perda de anchura da praia en toda a costa española. A redución das barreiras naturais fai que as praias sexan aínda máis vulnerables para seguir perdendo terreo. Así que ao construír tanto nas cobizadas praias, estamos a facelas desaparecer.
Varios estudos, que proxectan a evolución das nosas costas ata o de agora debido á erosión, apuntan á posibilidade de que algunhas partes da costa española queden sen praias en 2100. A boa nova é que temos tempo para mudar a cousas e que os problemas das nosas costas son cada vez máis coñecidos. Isto último é de especial importancia, xa que "parches" como a construción de espigóns ou a adición de area nas zonas de praia non só resultan ser intentos inútiles, senón que incluso poden ser contraproducentes.
A clave é permitir que a praia se protexa a si mesma, conservar o seu espazo e, con el, a súa barreira natural das dunas, así como restaurar os sedimentos que deixaron de recibir. Estes son os aspectos clave que indican os expertos. Para iso é necesaria a implicación de todos, pero especialmente a nivel político, é urxente un cambio na lei de costas para protexer verdadeiramente as praias.
CoMO AFECTA A RÍA?
Na ría de Vigo, o "terreo gañado ao mar" é un clásico, de feito, unha perda insubstituíble, onde os casos máis terribles debido ás súas dimensións son os dos recheos de Bouzas e A Lagoa. Quen tiveron a sorte de coñecer estes lugares antes de ser enterrados por toneladas de cemento din que foron os dous maiores bancos marisqueiros de toda a ría, especialmente Bouzas, cunha produtividade moi elevada en moluscos e crustáceos.
Xa non paga a pena lamentarse, iso está perdido. Mais aprendamos polo menos porque a ameaza continúa, xa que actualmente está prevista unha expansión do recheo de Bouzas para ... oh sorpresa, poder acoller máis cruceiros. E aquí si estamos a tempo de facer algo.
Ademais, os efectos desta destrución non se limitan aos fondos e á vida enterrada, son construcións que alteran as correntes, a sedimentación e a distribución da vida ao seu redor. Afectando a unha zona moito máis ampla do que nun primeiro momento poderiamos pensar. De feito, os recheos representan grandes barreiras artificiais que desvían as correntes mariñas circulares, deixando as áreas atrás delas sen esta dinámica de rexeneración de auga, converténdose nas zonas máis contaminadas da ría acumulando grandes cantidades de vertidos.
Os espigóns, pontes e outras construcións que interfiren na dinámica mariña producen un efecto similar ao dos recheos pero a pequena escala. Interfire no curso natural das correntes, deixando detrás "zonas mortas" de sedimentos, onde se acumula unha grande cantidade de substrato que xa non se move. Ademais, transforma as áreas que antes acumulaban area en zonas de erosión, o que ten como resultado a perda dos bancos de area.
Outro aspecto a considerar é a extracción de áridos. Ás veces, extráense grandes cantidades de area dos fondos para rexenerar areais. Estas prácticas, que supoñen un dobre dano, no fondo que sacan primeiro e no banco de area que "parchean" despois, son inútiles, xa que a solución á perda de area nas praias implica restaurar a súa estrutura orixinal, non verter cada ano toneladas de area que o mar volverá levar.
QUe podo facer eu?
Participar a través dalgunHa asociación ou ONG como voluntario o na denuncia das construccións ilegais que construíronse ou pretenden facerlo nas proximidades do mar.
Na ría de Vigo destacamos a defensa e a "reconstrucción" das praias pola que leva trabajando a Asociación Fontaiña máis de 25 anos, e a loita polo saneamento da ría e a súa conservación que leva décadas desenvolvendo a Plataforma pola defensa da Ría de Vigo.
https://es.greenpeace.org/es/trabajamos-en/oceanos/costas/
Non ser cómplice. Se ninguén quixese unha casa, piso ou hotel a carón da praia non sería rendible construílos.
para saber máis...
EUROSION - Estudio sobre la erosión costera en Europa
http://www.eurosion.org/project/eurosion_es.pdf
A TODA COSTA - GREENPEACE, un análisis sobre el estado de nuestras costas
https://es.greenpeace.org/es/wp-content/uploads/sites/3/2018/07/A-Toda-Costa-Informe-Ampliado-1.pdf
